Środki wybielające działające utleniająco (utleniacze)

Woda utleniona (nadtlenek wodoru H2O2)

Jest to bezbarwna ciecz. Zwykłe stężenie 3-procentowe jest w większości przypadków wystarczające. Pod wpływem działania ciepła i światła lub po dodaniu alkaliów (boraks lub amoniak) następuje gwałtowny rozkład wody utlenionej z wydzieleniem aktywnego tlenu (wg równania H2O2 ->  H2O+O). Najlepiej jest przeprowadzać wybielanie ciepłym roztworem wody utlenionej (patrz: zastosowanie kąpieli wybielającej). Woda utleniona nadaje się zwłaszcza do wybielania wyrobów z włókien zwierzęcych — proteinowych (tj. wełny, jedwabiu naturalnego) i włókien roślinnych lub sztucznych — celulozowych, tj. z lnu, bawełny i jedwabiu wiskozowego. Wody utlenionej nie należy stosować do wybielania jedwabiu octanowego lub miedziowego, bowiem można spowodować uszkodzenie tych tkanin.

Nadmanganian potasowy KMnO4

Są to fiołkowe kryształki rozpuszczalne w wodzie i nadające jej barwę różową względnie fioletowoczerwoną. Pył krystaliczny silnie barwi, dlatego należy obchodzić się z nim bardzo ostrożnie. Nadmanganian potasowy już po krótkim czasie oddziaływania silnie wybiela. W roztworze obojętnym lub alkalicznym, a więc w normalnych warunkach procesu wybielania, powstaje ciemnobrązowy tlenek manganowy MnO2 zwany braunsztynem. Jeżeli związek ten nie zostanie w porę usunięty, niweczy rezultat wybielania. Do tego celu służy zwykła, dostępna na rynku sól odbarwiająca lub też kwaśny siarczyn sodowy (bisulfit, wodorosiarczyn). Do tzw. wtórnego wybielania nadaje się również woda utleniona zakwaszona octem. Ze względu na wymienione uboczne działanie nadmanganianu potasowego, stosuje się go do wybielania jedynie w przypadkach wyjątkowych, mianowicie do usuwania bardzo uporczywych plam na białych tkaninach. Usuwanie bowiem brunatnych plam powstałych po użyciu nadmanganianu potasowego wymaga dodatkowych zabiegów i niemałego trudu; trzeba dodatkowo starać się o środki wybielające, niezbędne do usuwania plam z tlenku manganowego. Jednakże przy tej metodzie nie niszczą się włókna naturalne, a więc można ją stosować do wełen i jedwabi naturalnych.

Nadmanganian potasowy nadaje się doskonale do usuwania z białych tkanin plam kolorowych powstałych na skutek tzw. zafarbowania (przechodzenia barwnika na skutek „wykrwawienia” na inne włókno) mokrych, upranych „kolorów” ułożonych na sobie warstwami. Aby usunąć te plamy, sporządza się słaby roztwór nadmanganianu potasowego, a więc rozpuszcza się szczyptę KMnO4 (tyle, co na końcu noża) w kilku litrach wody. Jako środek ochronny dodaje się przy tkaninach kolorowych 1 g siarczanu magnezowego. W przypadku tkanin białych dodatek ten jest zbędny. Po zanurzeniu tkanin w przygotowanej w ten sposób kąpieli woda zabarwi się po pewnym czasie na brązowo, na skutek wydzielenia się braunsztynu. Następnie tkaninę płucze cię kilkakrotnie w zimnej wodzie, potem zanurza ją w kąpieli zawierającej w 1 l wody, 3 do 5 g kwaśnego siarczynu sodowego i ok. 2 cm³ 85-procentowego kwasu mrówkowego. Można także użyć odpowiednio przyrządzonej kąpieli odbielającej, sporządzonej według przepisu z soli odbarwiającej (w tym przypadku przy tkaninach kolorowych należy uważać na działanie wybielające). Na zakończenie tkaninę spłukuje się wielokrotnie zimną wodą.

Nadmanganian potasowy może służyć również do usuwania z białej bielizny plam powstałych od barwników smołowych i roślinnych (np. plam z trawy), z atramentu do piór i długopisów itp. Do tego celu stosuje się bardzo rozcieńczony, bladoróżowy roztwór nadmanganianu potasowego. Po wywabieniu plamy tkaninę zwilża się dodatkowo jedną lub dwiema kroplami rozcieńczonego kwasu solnego. Oprócz tlenu powstaje jeszcze chlor, który działa bardzo aktywnie. Zabieg ten musi być wykonany ostrożnie, bowiem zbyt długie działanie kwasu solnego może spowodować uszkodzenie tkaniny. Przed przystąpieniem do zabiegu należy przygotować naczynie z czystą wodą i odrobiną tiosiarczanu sodowego (antychloru), aby umożliwić niezwłoczne przerwanie zabiegu. Naniesiony na tkaninę kroplami roztwór tiosiarczanu’ sodowego przerywa działanie chloru. Po zakończeniu wybielania należy starannie spłukać tiosiarczan sodowy z tkaniny. Należy jeszcze raz zaznaczyć, że taka kombinowana metoda wybielania powinna być stosowana tylko w przypadku tkanin białych (np. płaszczy laboratoryjnych); nie nadaje się natomiast zupełnie do wybielania tkanin kolorowych, jak również tkanin z włókien zwierzęcych, jak np. wełna lub jedwab naturalny.

Na zakończenie można ogólnie stwierdzić, że wybielanie tlenem przy zastosowaniu nadmanganianu potasowego lub wody utlenionej nie działa na wybarwienia indantrenowe. W przypadku tych odpornych na działanie utleniaczy wybarwień można spróbować zastosować roztwór podchlorynu potasowego.