ROZPOZNAWANIE WŁÓKIEN W WARUNKACH DOMOWYCH

ROZPOZNAWANIE WŁÓKIEN W WARUNKACH DOMOWYCH

W niniejszym podrozdziale podano sposoby rozpoznawania włókien najczęściej spotykanych w wyrobach włókienniczych, przy czym metody identyfikacji zestawiono z myślą o możliwości ich wykorzystania w warunkach domowych. Jednakże należy zdawać sobie sprawę, że przemysł włókienniczy stosuje do produkcji szerokiego asortymentu wyrobów mieszanki surowcowe i identyfikacja w warunkach domowych takich produktów jest trudna lub wręcz niemożliwa. Wyroby z surowców jednoskładnikowych, które mogą być z dużym prawdopodobieństwem zidentyfikowane prostymi metodami, zawierają głównie tzw. włókna ciągłe. Ustalenie tego faktu jest dość proste (patrz p. 1). Mieszanki surowcowe na ogół występują w wyrobach wykonanych z włókien ciętych. W tym przypadku identyfikacja domowymi sposobami idzie w kierunku ustalenia, czy w mieszance nie ma włókna szczególnie wrażliwego na określone postępowanie odplamiające (dotyczy to zwykle włókien octanowych i polichlorowinylowych, np. PeCe).

Sposoby badań

1. Badanie przędzy „pod światło”

Badanie to pozwala ustalić czy przędza jest zbudowana z włókien ciągłych, czy ciętych. Obecność odstających wzdłuż osi przędzy włókienek świadczy o obecności włókien ciętych. Kilkakrotnie złożona przędza lekko naprężona na palcu wykazuje połysk, wtedy gdy jest zbudowana z włókien ciągłych.

2. Rozrywanie przędzy

2.1. Rozrywanie przędzy na „mokro”. Badanie to pozwala odróżnić włókna sztuczne celulozowe (np. wiskozowe) od bawełny. Przędzę zwilża się dobrze wodą w połowie długości na pewnym odcinku i następnie rozciąga się ją do momentu zerwania. W przypadku bawełny zerwanie nastąpi w miejscu suchym przędzy; zerwanie w miejscu zmoczonym wskazuje na obecność włókien wiskozowych.

2.2. Rozrywanie przędzy „na sucho”. Metoda ta służy do odróżnienia włókien bawełnianych od włókien lnianych. Odcinek przędzy rozciąga się do zerwania i obserwuje końce. W przypadku włókien lnianych końce tworzą dość długie sztywne „wąsy”, bawełna w tych warunkach tworzy zwarty kosmyk.

3. Próba palenia

Właściwie przeprowadzona próba palenia pomaga rozróżnić poszczególne grupy surowców włókienniczych, jak: włókna celulozowe (bawełna, len, wiskozowe i inne), białkowe (wełna, jedwab naturalny, Wipolan), włókna syntetyczne (np. poliamidowe, poliestrowe, poliakrylonitrylowe i in.). Badanie to nadaje się zwłaszcza do rozpoznawania surowców włókienniczych występujących samoistnie (nie w mieszankach). Próbę przeprowadza’się w następujący sposób: kilkakrotnie złożony odcinek przędzy umieszcza się na moment w jak najmniejszym płomieniu, trzymając przędzę prostopadle do płomienia, po czym wyjmuje się ją i ustala:

3.1. Jak szybko spala się przędza. Szybkie spalanie wskazuje na obecność włókien celulozowych.

3.2. Charakter popiołu. Wyróżnia się:

— popiół „lotny”, to jest taki, który po dmuchnięciu rozpada się — występuje przy włóknach celulozowych;

— popiół o konsystencji ziarnistej masy (żużel), dający się rozgnieść w palcach — występuje przy włóknach białkowych;

— pozostałość w formie twardej topliny, nie dającej się rozgnieść w palcach — występuje przy włóknach syntetycznych.

3.3. Zapach. Można tutaj wyraźnie wyróżnić powszechnie znany zapach palonego papieru oraz zapach palonych włosów. Pierwszy wskazuje na obecność włókien celulozowych, drugi — włókien białkowych (najczęściej wełny, lecz także jedwabiu naturalnego). Wyniki prób palenia zawiera poniższa tabela.

4. Działanie chemikaliami

Naprężoną w palcach przędzę traktuje się kroplą odczynnika. Rozerwanie przędzy lub jej osłabienie wskazuje na obecność określonych rodzajów włókien. Na stronicy 116 podano sposób identyfikacji włókien możliwy do zastosowania przez indywidualnych użytkowników wyrobów włókienniczych, którzy posiadają w gospodarstwie domowym najbardziej dostępne i popularne odczynniki, jak aceton i kwas mrówkowy. Stwierdzenie rozpuszczalności włókien w acetonie pozwala ustalić obecność włókien octanowych i polichlorowinylowych, a więc włókien najbardziej wrażliwych na środki stosowane do odplamiania wyrobów włókienniczych. Rozpuszczalność włókien w kwasie mrówkowym wraz z negatywnym działaniem acetonu wskazuje na obecność włókien poliamidowych.

 

Rodzaj włókna Próba palenia Próba na rozpuszczalność ( + )rozpuszcza  (—) nie rozpuszcza Próby dodatkowe i uwagi aceton kwas mrówkowy Włókna naturalne Bawełna Pali się szybko, zapach palonego papieru. Popiół po dmuchnięciu rozpada się — — Odróżnienie od włókien sztucznych — próba rozrywania „na mokro” Len Podobnie jak bawełna — — Odróżnienie od bawełny — próba rozrywania „na sucho” Wełna Pali się wolno. Intensywny zapach palonych włosów. Popiół o charakterze „żużla” dający się rozgnieść w palcach — — Jedwab naturalny Podobnie jak wełna — — Charakterystyczny „chrzęst” w dotyku. Negatywna próba rozpuszczania w acetonie i kwasie mrówkowym wyklucza obecność stilonu i jedwabiu octanowego Włókna sztuczne Wiskozowe (np. Textra, Argona, Vistra, Merona) Podobnie jak bawełna — — Patrz bawełna Octanowe (np. Aceta Seraceta, Estron, Argona) Stapiają się (przy większej ilości włókien) z wydzieleniem zapachu octu + + Trójoctanowe (np. Tricel, Amel) Podobnie jak octanowe pęcznieje + W celu odróżnienia od włókien poliamidowych stosuje się próbę na rozerwanie po działaniu acetonu — włókna trójoctanowe są wytrzymałe Kazeinowe (np. Wipolan) Podobnie jak wełna — — Występuje wyłącznie w mieszankach

Rodzaj włókna Próba palenia Próba na rozpuszczalność (+) rozpuszcza (—) nie rozpuszcza Próby dodatkowe i uwagi aceton kwas mrówkowy Włókna syntetyczne Poliamidowe (np. Stilon, Nylon, Kapron, Silon, Perlon) Stapiają się. Brak zdefiniowanego zapachu. Pozostaje twarda toplina nie dająca się rozkruszyć w palcach — + Patrz włókna trójoctanowe Poliestrowe (np. Elana, Torlen, Bistor, Dacron) Podobnie jak włókna poliamidowe — — W odróżnieniu od włókien poliamidowych*) próba rozpuszczania w kwasie mrówkowym daje negatywny wynik Poliakrylonitrylowe, (np. Anilana, Acrillan, Orion, Wolpryla) Podobnie jak włókna poliamidowe + — Jak wyżej*) Polichlorowinylowe (np. PeCe, Rhovyl, Fibravyl) Podobnie jak , włókna poliamidowe + — Przędza zanurzona do gorącej wody wyraźnie kurczy się

*) Włókna poliestrowe można odróżnić od poliakrylonitrylowych przez dokonanie próby rozpuszczania w dwumetyloformamidzie (DMF) w podwyższonej temperaturze (ok. 55°C). W tych warunkach rozpuszczają się włókna poliakrylonitrylowe.